กล่าวถึงศิลปะตะวันตก โดยเฉพะอย่างยิ่งศิลปะที่พัฒนาขึ้นมาพร้อมกับระบบเสรีนิยม เสรีนิยมทั้งทางเศรษฐกิจ การเมือง และสังคม ศิลปะตะวันตกก็ได้ส่งอิทธิพลไปพร้อมกับกระแสนิยมด้วย เมื่อศิลปะกระแสตะวันตกแพร่เข้าสู่สังคมไทย เรามีศิลปะที่มีลักษณะเฉพาะของเราอยู่ด้วย ทั้งทางทัศนศิลป์ ดนตรี การแสดง ศิลปะบางอย่างได้รับอิทธิพลตะวันตกอย่างเด่นขัด หลายอย่างผสมผสานระหว่างตะวันตก ตะวันออก และไทย หลายอย่างเราก็พยายามรักษาความเป็นไทยไว้ ความป็นไทย ย่อมแสดงลักษณะเฉพาะ มีคุณค่า มีความงาม และมีความหมายที่สำคัญยิ่ง ซึ่งความเป็นไทยย่อมปรับให้ก้วาทันสมัยได้ เพื่อให้ความเป็นไทยดำรงอยู่และมีคุณค่าสือต่อไป
ทิวทัศน์สัมผัสธรรมชาติ การเขียนภาพสีน้ำ
สีน้ำและอูปกรณ์ระบายสีน้ำสามารถพกพาไปยังที่ต่างๆ ได้สะดวก เราอาจมีกล่องใส่สีน้ำและอูปกรณ์ระบายสีน้ำ เลือกสีที่เราชอบสัก 5-6 หลอด พู่กันระบาย จานระบายสีภาชนะใส่น้ำ ผ้าเช็ดสี กระดานรองเขียน กระดาษเทปกาว หรือเราอาจมีขาหยั่งไม้ขนาดเล็ก สำหรับตั้งกระดานรองเขียนก็ได้ถ้าเราจัดเตรียมอุปกรณ์พร้อมและเป็นระเบียบเรียบร้อย เราก็สามารถนำมาใช้งานได้สะดวกและเมื่อใช้เสร็จแล้วก็ควรทำความสะอาด เช็ด และเก็บให้เรียบร้อยเช่นเดิมกระดานระบายสีน้ำนิยมใช้กระดาษสีน้ำโดยตรงนักเรียนอาจใช้กระดาษวาดเขียนชนิดที่มีผิวหยาบด้านหนึ่งและผิวเรียบอีกด้านหนึ่ง แล้วใช้ด้านผิวหยาบเป็นด้านที่ระบายสี เพราะสีจะแทรกซึมเข้าหากันได้ดี กระดาษเขียนภาพสีนิยมผนึกบนกระดานรองเขียน โดยใช้เทปกาวขึงตามแนวขอบกระดานทั้ง 4 ด้าน ให้ล้ำเข้ามาในกระดาษประมาณ 1 เซนติเมตร ขึงให้ตึงทุกด้าน การผนึกกระดาษบนกระดานรองเขียนจะช่วยให้กระดาษไม่ย่นเวลาระบายสี ตั้งให้กระดานรองเขียนเอียงเล็กน้อย หรือถ้าวางบนพื้นก็หาอะไรหนุนด้านบนให้สูงขึ้น แล้วจึงลงมือระบายสี
ภาพทำนา ภาพเขียนสีชอล์กน้ำมันของ บัวทิพย์ เสนาพิทักษ์ แสดงภาพท้องทุ่ง ไร่นาและธรรมชาติ ต้นไม้ ภูเขา ลำธาร มีภาพสัตว์หลายอย่าง เช่น นก ชะนี ลิง คนกำลังทำงาน เป็นภาพเขียนที่พยามจะอธิบายหลายอย่างในชีวิตเกษตรกร เป็นการอธิบายและสื่อสารด้วยภาพ หลายสิ่งหลายอย่าง ภาษาหรือคำพูดอาจมีขีดจำกัดไม่สามารถอธิบายได้ทั้งหมด ไม่สามารถอธิบายได้ทุกสิ่งทุกอย่าง หรือไม่สามารถอธิบายไห้ชัดเจนได้ ภาษาภาพช่วยอธิบายได้ นักเรียนลองพิจารณาภาพชิ้นนี้ว่าภาพได้อธิบายอะไรบ้าง
ภาพทิวทัศน์ประทับใจ
คล็อด โมเนท์ เป็นจิตรกรชาวฝรั่งเศส นิยมเขียนภาพทิวทัศน์สีน้ำมันเมื่อประมาณ 100 ปีที่ผ่านมา นิยมเขียนภาพที่แสดงฤดูกาล ช่วงเวลา เช้า สาย บ่าย เย็น ผลงานที่มีชื่อเสียง เช่น ภาพธรรมชาติ ภาพเมือง -ภาพโบสถ์ ภาพสถานีรถไฟ ภาพกองฟาง ภาพดอกบัว เป็นภาพที่ได้อิทธิพลความคิดจากความเจริญก้าวหน้าทางด้านวิทยาศาสตร์ เรื่องแสงสีรุ้ง (spectrum) การสะท้อนแสงบรรยากาศ ประกอบกับความเจริญก้าวหน้าทางเคมีที่สามารถสังเคราะห์สีได้มากมายทำให้จิตรกรในช่วงเวลานั้นมีสีที่หลากหลายสีสันมากขึ้น ภาพทิวทัศน์ของเขาที่แสดงบรรยากาศในช่วงฤดูร้อนและฤดูหนาว ได้สะท้อนให้เห็นลักษณะการเขียนภาพทิวทัศน์ที่โดดเด่นในช่วงเวลานั้น ภาพทิวทัศน์ที่แสดงบรรยากาศ แสงสีระยิบระยับ ใบไม้ที่พลิ้วไหว ผิวน้ำที่สั่นระริก หิมะที่ปกคลุมไปทั่ว ภาพทิวทัศน์ของเขาจึงสวยวามมากอีกลักษณะหนึ่ง
ภาพเหมือนเพื่อน ภาพเหมือน
ภาพเหมือน (portrait) หมายความถึงภาพคนเหมือน ที่เป็นภาพวาดและภาพเขียนรวมเหมือนรูปคนเหมือนที่เป็นรูปปั้นหรือรูปเกาะสลัก ภาพวาดอาจใช้ดินสอ แท่งถ่าน แท่งแกนไฟต์ ภาพเขียนอาจใช้สีน้ำมัน สีน้ำ สีชอล์ก สำหรับรูปปั้นและรูปเกาะสลัก จะนิยมปั้นด้วยดิน ดินน้ำมัน ขี้ผึ้ง ทำแม่พิมพ์แล้วหล่อด้วยปูนปลาสเตอร์ โลหะ การหล่อด้วยปูนปลาสเตอร์จะไม่คงทนถาวรนัก ถ้าหล่อด้วยโลหะจะได้รูปที่คงทนถาวรมาก นิยมหล่อด้วยโลหะผสมที่เรียกว่า สำริดหรือสัมฤทธิ์(bronze) ภาพเหมือนเป็นที่นิยมของชาวตะวันตกมาก่อน นิยมมาเป็นเวลานานมาก เขียนหรือปั้นบุคคลสำคัญไว้เป็นที่ระลึกหรืออนุสรณ์ เพิ่งเป็นที่นิยมในประเทศไทยไม่นานนักแต่เดิมภาพเหมือนจะเน้นความเหมือนของบุคคลที่เป็นแบบเป็นหุ่นเป็นอย่างมาก ในปัจจุบันศิลปินอาจแสดงออกในลักษณะต่างๆ กัน อาจเป็นภาพเหมือนที่แสดงอารมณ์ความรู้สึก หรือบุคลิกโดดเด่นอย่างใดอย่างหนึ่งก็ได้ภาพวาดหน้าคน 6 ภาพ เรียงติดต่อกัน 2 แถว แถวละ 3 คน เป็นภาพวาดสีขาวดำที่วาดอย่างรวดเร็วด้วยเส้นขนาดใหญ่และเล็ก วาดอย่างคล่องตัวอิสระ ภาพวาดชิ้นนี้อาจไม่ได้แสดงความเหมือนว่าเป็นหน้าใครให้ชัดเจน เพียงแสดงเค้าหน้าของแต่ละคนพอสังเขปแต่มุ่งแสดงลีลาทาทางของหน้าและเส้นที่แสดงออกอย่างสนุกสนาน กระฉับกระเฉง แสดงความสัมพันธ์ของสีดำและพ้นกระดาษสีขาว นักเรียนและเพ่อนอาจลองทำหน้าตาท่าทางคล้ายกับภาพวาดชิ้นนี้ และลองเขียนอย่างสนุกสนานเช่นนี้ดูบ้างก็ได้
ภาพสีซับซ้อน
จิตรกรรมสีน้ำมันของ จอร์จส์ รูโรลห์ จิตรกรชาวฝรั่งเศส ภาพกษัตริย์ชรา เป็นภาพที่ระบายด้วยสีน้ำมันหนาหลายชั้น อาจจะเป็นการระบายทิ้งไว้ให้แห้ง แล้วระบายทับอีกหลายครั้ง โดยใช้สีเข้มและคล้ำเป็นส่วนใหญ่สีออกน้ำเงิน แดง ดำ บริเวณใบหน้า คอ และมือ เป็นสีเนื้อ สีขาวที่ปลายแขนเสื้อและสีขาวคล้ายดอกไม้ในเหนือมือ มือที่งอแขนและที่วางพาดอยู่บนที่วางแขนพระเก้าอี้ที่ประทับ ภาพกษัตริย์ชราด้านข้าง สวมมงกุฎสีเข้ม แต่งแต้มด้วยสีแดงและเหลือง กษัตริย์ชราทรงนั่งหลับตา เหมือนจะบอกถึงความชรา การพักผ่อน หรือสมาธิ ภาพโดยส่วนรวมเป็นการระบายสีง่ายๆ แสดงการระบายสีอย่างรวดเร็ว ห็รู้สึกถึงความแข็งกร้าว หนักแน่น และเก่า ดูคล้ายภาพกระจกสี (stained glass) ที่ประดับตกแต่งบริเวณหน้าโบสถ์วิหารคริสต์ศาสนาทางตะวันตก ส่วน ภาพสองตัวตลก อาจจะไม่แข็งกร้าวเหมือนภาพกษัตริย์ชรา ดูนิ่มนวลขึ้น แต่ก็คงรักษาลักษณะเฉพาะตัวในการระบายสีของ จอร์จส์ รูโรลห์ ไว้เป็นอย่างดี
สิ่งของตกแต่งระบายสี ศิลปะกับวัสดุหลากหลาย
ศิลปะทุกอย่างรวมทั้งทัศนศิลป์ เป็นสื่อหรือสิ่งที่แสดงออกทางด้านความงามและความรู้สึกนึกคิดต่างๆ ศิลปะไทยอาจแสดงถึงความศรัทธาสูงส่งที่มีต่อพระพุทธศาสนา ศิลปะอียิปต์โบราณอาจแสดงถึงความสำคัญของชีวิตหลังการตายหรือชีวิตชาติหน้า ศิลปะจีนอาจแสดงถึงพลังและความงามของธรรมชาติ ฯลฯ ศิลปะได้มีพร้อมกับการเป็นมนุษย์ การขีดเขียน การส่งเสียง การแสดงท่าทาง ล้วนเป็นพื้นฐานของศิลปะในลักษณะต่างๆ ศิลปะทางด้านทัศนศิลป์อาจใช้กระบวนการระบายสี ปั้น แกะสลัก พิมพ์ภาพ ลงรักปิดทอง ประดับมุก เป็นกระบวนการในการแสดงออกทางศิลปะ ปัจจุบันนี้การแสดงออกทางทัศนศิลป์ได้พัฒนาไปอย่างกว้างขวางและหลากหลายมากอาจใช้กระบวนการแสดงออกจากอดีต เช่น เขียนภาพระบายสี ปั้น แกะสลัก หรือใช้กระบวนการแสดงออกใหม่ๆ ในปัจจุบัน เช่น การประติดภาพหรืวัสดุ การใช้วัสดุต่างๆ ผสมผสานกัน การใช้วัตถุสิ่งของอย่างใดอย่างหนึ่งเป็นสัญลักษณ์ในการแสดงออก การใช้สื่อภาพ แสง สี เสียง ผสานกัน การติดตั้งผลงานศิลปะในธรรมชาติ เป็นต้น การแสดงออกที่หลากหลายย่อมแสดงถึงความหลากหลายทางความคิดของคนเราด้วย
ประติมากรรมเซรามิกส์ชื่อ นก ของ จุมเป ซิกิเอ แสดงเป็นรูปนก 2 ตัวกางปีกบินบนพื้นที่สี่เหลี่ยมที่แสดงเป็นคลื่นแนวยาวขนานกัน คลื่นที่พื้อน่าจะเป็นคลื่นน้ำแต่สีออกสีน้ำตาล นกสองตัวสีขาวที่แสดงท่าทางกำลังบิน ติดอยู่กับแท่นที่ยื่นขึ้นมาจากพื้น ดุจากท่าทางของนกทั้งสองตัวแล้ว เขาคงมิได้ต้องการแสดงให้นกแกะอยู่บนแท่นหรือขอนไม้ เพียงแต่ให้แท่นรองรับนกบินอยู่เท่านั้นเมือมองนกบินอยู่เหนือน้ำเราต้องลืมแท่นนั้นเสีย เหมือนเมือเราดูการเชิดหนังใหญ่หรือเชิดหุ่นกระบอก เราเห็นความงามทั้งหนังใหญ่ หุ่นกระบอก และท่าทางคนเชิด บางครั้งเราก็ลืมคนเชิดเสียบ้าง มองเห็นเฉพาะหนังใหญ่และหุ่นกระบอกที่เคลื่อนไหวไปมาสวยงาม
สื่อผสม
ราอูล ฮูสมันม์ ชาวออสเตรีย สร้างสรรค์ทัศนศิลป์ชื่อ จิตรวิญญาณของกาลเวลา โดยใช้วัสดุสิ่งของหลายอย่างติดบนรูปหัวคนที่แกะสลักด้วยไม้ เป็นวัสดุสิ่งของที่เป็นเครื่องจักรกลเล็กๆ เป็นตัวเลข กล่อง และสิ้นส่วนโลหะ เขาคงพยายามบอกถึงหลายสิ่งหลายอย่างบนหัวหรือในสมองของเราในวิถีชีวิตทุกวันนี้ เป็นการผสมผสานระหว่างรูปแกะสลักไม้กับสื่อวัสดุต่างๆ ผลงานอีกชิ้นหนึ่งเป็นผลงานเซรามิกส์ของ โรเบิร์ต อาร์เนสัน ชาวอเมริกา สร้างสรรค์เซรามิกส์ เผาเคลือบด้วยสีที่ไม่มากนัก เขาสร้างความน่าสนใจด้วยรูปนิ้วมือและเล็บสีแดงติดไว้ที่แป้นตัวอักษรทุกอัน ศิลปะในปัจจุบันอาจผสมผสานด้วยวัสดุสิ่งของหลายสิ่งหลายอย่าง อาจใช้วัสดุจริงนำมาช่วยในการแสดงออกสร้างสรรค์ขึ้นมาด้วยการเลียนแบบสิ่งของเครื่องใช้ต่างๆ หรือผสมผสานรูปลักษณ์ต่างๆ เข้าด้วยกันศิลปะได้ขยายความคิดและการแสดงออกอย่างกว้างขวาง ศิลปะจึงเป็นภาพสะท้อนเสรีภาพและอิสรภาพทางความคิดที่ดีที่สุด